ТЕРРОРИЗМ ВА ЭКТРЕМИЗМ ТАҲДИД БА АМНИЯТ

Табиист, ки мавзӯи терроризму ифротгароӣ дар ҷаҳони муосир ва фазои иттилоотии он яке аз мавзӯъҳои муҳимтарин ба шумор меравад. Падидаҳои ниҳоят хатарноки ҷамъиятию сиёсӣ ва ҷиноятие, ки терроризму ифротгароиро ифода мекунанд, чунинанд;
– амалҳои террористӣ дар заминаи ҷиноятӣ, зуҳуроти ифротгароии миллатгароӣ , ифротгароии динӣ, ки ба амнияти ҷаҳон ва башарият таҳдиди љањонишавӣ доранд, имрӯз ба як мушкилии бузург табдил ёфтааст. Дар бисёре аз кишварҳои ҷаҳон аллакай даҳҳо ҳазор таркишҳои террористӣ ба вуқӯъ пайваста ва рӯйхати қурбониёни онҳо тӯлонӣ буд. Силсилаи ҳамлаҳои террористӣ аз охири солҳои 90-ум дар қаламрави Иёлоти Муттаҳида, Русия, Испания, Британияи Кабир, Ҳиндустон, Ироқ, Индонезия, Фаронса ва дигар давлатҳо аз рӯи оқибатҳои худ бесобиқа аст. нишон дод, ки механизмҳои муқовимат бо терроризм дар аксари кишварҳои ҷаҳон ҳоло ба сатҳ ва хусусияти таҳдиди террористӣ мувофиқат намекунанд. Дар айни замон муқовимат ба таркишҳои террористӣ вазифаи маҳаллии як кишвар нест ва мушкили воқеан миқёси ҷаҳонӣ мебошад. Қобили зикр аст, ки терроризм ҳам ба кишварҳои пешрафта ва ҳам ба кишварҳои дар марҳилаи ислоҳот ва ташаккул қарордошта дахл дошта, ба амнияти миллӣ хатари азим доранд. Дар охири асри XX ва ибтидои асри XXI ҷаҳон бо афзоиши ифротгароӣ ва терроризм рӯ ба рӯ шудааст, ки на аз ҷиҳати муборизаи амалӣ бо ин падидаҳо ва на аз нигоҳи фаҳмиши назариявии онҳо комилан омода нест.
Вожаҳои даҳшатборе чун терроризму экстремизм њоло ба ҳар як хурду калон ба таври мукаммал ошноянд ва дар борааш каме њам бошад, медонанд, ки дар паси ин мафҳумҳо чӣ меистад.
Терроризм - ин ҷинояти вазнин аст, ки гурӯҳи муташаккили одамон бо роҳи зӯроварӣ ба ҳадафи худ расидан мехоҳанд. Аксар вақт қурбонии терроризм одамони бегуноҳ, аз ҷумла кӯдакон мешаванд. Террор – тарсондан, саркӯб кардани мухолифон, зӯроварии ҷисмонӣ, то ба ҳалокати ҷисмонии одамон бо роҳи содир намудани амалҳои зӯроварӣ (куштор, оташзанӣ, таркишҳо, гаравгонгирӣ) мебошад.
Аз ин рӯ, терроризм яке аз шаклҳои ифротгароӣ мебошад. Калимаи "террор" дар лотинӣ маънои "дањшат"-ро (тарсондан бо ҳукми қатл, куштор ва ҳама даҳшатҳои ифротгароӣ) дорад. Террористҳо одамони бениҳоят бераҳм ҳастанд, ки мехоҳанд бо ҳар роҳ моро тарсонанд, одамоне мебошанд, ки одамонро гаравгон мегиранд, дар ҷойҳои серодам таркиш ташкил мекунанд, силоҳ ба кор мебаранд. Терроризми муосир се намуд мешавад: миллатгароӣ, мазҳабӣ ва сиёсӣ. Мафҳуми «терроризм», «террорист» дар Фаронса дар охири асри 18 пайдо шудааст. Якобинҳо худро ҳамин тавр меномиданд, ҳамеша бо мафҳуми мусбат. Бо вуҷуди ин, дар давраи Инқилоби Фаронса калимаи "терроризм" синоними ҷинояткорро гирифт. То ба наздикӣ истилоҳи «терроризм» аллакай як қатор тобишҳои зӯровариро дошт. Луғатҳо мафҳуми «терроризм»-ро ҳамчун амалҳои зӯроварии ҷинояткорон бо ҳадафи барҳам задани ҳукумати мавҷуда, печидатар сохтани муносибатҳои байналмилалӣ, тамаъҷӯии сиёсӣ ва иқтисодӣ аз давлатҳоро муайян мекунанд. Дар ҳоли ҳозир дар саросари ҷаҳон ҳудуди сад созмони террористӣ мавҷуд буда, ифротгароӣ шаклҳои гуногун ва миқёси густурдаро касб мекунад. Дар ибтидои асри ХI дар ҷаҳон ҳудуди 500 созмони террористӣ ва гурӯҳҳои гуногуни ифротгароӣ амал мекарданд. Дар 10 соли охир онҳо беш аз 6,5 ҳазор амали террористии байналмилалиро содир кардаанд, ки дар натиҷаи он даҳҳо ҳазор нафар кушта ва беш аз 11 ҳазор нафар ҷароҳат бардоштаанд. Амалҳои террористӣ талафоти зиёди одамонро ба бор меоранд; арзишҳои моддӣ ва маънавиро, ки дигар барқарор карда наметавонанд; дар байни давлатњо ва халќњо душманї мекоранд; љангњоро бармеандгезанд. Ин падидаҳои номатлуб дар ҳама ҷое, ки шабакаҳои телекоммуникатсионии иттилоотӣ, аз ҷумла Интернет вуҷуд дорад, ба вуҷуд меоянд. Маҳз бо кӯмаки онҳо аъзои нав ба созмонҳои ғайриқонунӣ ҷалб карда мешаванд. Инчунин як роҳи муносиби ҳамоҳангсозии ҷиноятҳои ифротгароӣ ва паҳн кардани идеологияи терроризму ифротгароӣ мебошад. То он даме, ки ин каналњо ва манбаъњо мављуданд, тањдиди амалиёти таќрибкор боќї мемонад. Дин аксар вақт ҳамчун воситаи ҷалбкунӣ ва василаи пурзӯр кардани низоъҳои байни динҳо истифода мешавад. Ҷараёнҳои радикалии ислом на танҳо хосияти худ, балки усулҳои зӯроваронаи паҳн кардани ин эътиқодро таблиғ мекунанд.
Ба амали террористӣ пешакӣ омода шудан ғайриимкон аст, аз ин рӯ шумо бояд ҳамеша дар эҳтиёт бошед. Дар чорабинињои серодам, ки хазорњо нафар шахсони дину масњабашон, миллаташон дигараст хавфи ба вуќўъ омадани чунин њолатњо дар назар аст, бисёртар дар љойњои дилхушии машњур, марказњои савдо эњтиёт бояд кард.
Экстремизм - (аз калимаи лотинии extremus - ифротӣ) ин гароиши ашхос, гурӯҳҳо, созмонҳо ба ақидаҳо, мавқеъҳо ва тадбирҳои ифротӣ дар фаъолияти ҷамъиятӣ мебошад. Ҳадафи он: бесуботӣ, вайрон кардани муносибатҳо ва арзишҳое, ки дар ҷомеа ба вуҷуд омадаанд. Мисли ҳама гуна зуҳурот, ифротгароӣ хусусиятҳои хоси худро дорад: зӯроварӣ ё таҳдиди зӯроварӣ; яктарафа дарки мушкилоти иҷтимоӣ; фанатизм; беандеша иљро кардани ягон фармон; такя на ба ақл, балки ба ғариза, таассуб; тоқат накардан.
Экстремизм –ин як шакли мураккаб ва гуногунрангии ифодаи кинаю адоват мебошад. Намудҳои зерини ифротгароӣ вуҷуд доранд:
• сиёсї
• Миллӣ
• динӣ
Сабабҳои ифротгароӣ инҳоянд:
• табақабандии калони моликияти аҳолӣ – боиси он мегардад, ки ҷомеа ҳамчун организми ҷудонашаванда, ки бо ҳадафҳо, ғояҳо, арзишҳои умумӣ муттаҳид шудааст, қатъ мегардад.
• афзудани шиддати љамъиятї.
• коњиш додани љузъи идеологї дар раванди таълим, ки боиси гум шудани арзишњои ахлоќї мегардид.
• Камбудии маънавиёт, надоштани тасаввуроти равшан дар бораи таърих ва дурнамои рушди кишвар, гум кардани ҳисси соҳибмулк ва масъулият барои сарнавишти Ватан.
Базаи ичтимоии гурўњњои ифротгаронро одамоне ташкил мекунанд, ки ба шароити нави зиндагї мутобиќ шуда натавонистаанд. Ҷавонон, ки ба муҳтавои ин ќазияњо сарфањм намераванд ва бинобар надоштани таҷрибањои ҳаётӣ, бештар зери таъсири онњо ќарор мегиранд. Ин барои гурӯҳҳои ифротгаро фазои хеле хуб аст. Аксари гурӯҳҳои ифротии ҷавонон ғайрирасмӣ мебошанд. Як зумра аъзоёни онҳо дар бораи заминаи идеологии ҳаракатҳои ифротӣ тасаввуроти норавшан доранд.
То имрӯз дар Љумњурии Тољикистон заминаи меъёрию-њуќуќии муқовимат ба терроризм ва ифротгароӣ амал мекунад, ки барои муборизаи муассир бо терроризм ва ифротгароӣ дар кишвари мо имконият фароҳам меорад.
Асосҳои ҳуқуқии мубориза бар зидди ифротгароӣ ва терроризм: Конститутсияи Љумњурии Тољикистон, Кодекси ҷиноятии Љумњурии Тољикистон, Кодекси Љумњурии Тољикистон дар бораи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, Қонунҳои махсус: «Дар бораи муқовимат ба фаъолияти экстремистӣ дошта», «Дар бораи Муқовимат бо терроризм», «Дар бораи Прокуратураи Љумњурии Тољикистон», «Дар бораи вазъияти фавқулодда», «Дар бораи ҳизбҳои сиёсӣ», «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ», Консепсияи «Мубориза бо терроризм дар Љумњурии Тољикистон».
ДАР ХОТИР ДОРЕД:
1. Ҳар як амали террористӣ ҷиноят буда, аз ин рӯ, ҳатман боиси ҷазои дахлдор мегардад.
2. Фаъолиятҳои террористӣ ва экстремистӣ дар ниҳоят бемаънӣ мебошанд, зеро онҳо боиси пурзӯр шудани мавқеи давлат нисбат ба идеологияи терроризм ва экстремизм мегардад.
3. Ба муваффаќияти хаќиќї дар њаёт танњо бо риояи ќонунњо, нормативњо ва ќоидањои дар замони њозира дар љамъияти мо ќабулшуда муяссар мегардед.
Қоидаҳои рафтор ва талаботи амният ҳангоми таҳдиди амали террористӣ
1. Дар хотир доред - ҳадафи шумо зинда мондан аст.
2. Ҳеҷ гоҳ бастаҳо ва сумкаҳоро аз шахсони бегона қабул накунед, борљомањои худро беназорат нагузоред.
3. ДАР ХОТИР ДОРЕД! Гурӯҳҳои террористӣ метавонанд дар ҷойҳои ғайричашмдошт маводи тарканда ҷойгир кунанд. Ба ашёи шубҳаноки ёфтшуда даст нарасонед, накушоед ва ҳаракат накунед, зеро ин метавонад боиси таркиш гардад. Ҳар як ашёе, ки дар кӯча ё дар даромадгоҳ пайдо шудааст, метавонад хатарнок бошад.
Агар шумо дар нақлиёти ҷамъиятӣ чизи фаромӯшшуда ё бесоҳибро пайдо кунед, аз одамони ҳамсоя пурсед. Кӯшиш кунед, ки муайян кунед, ки он чӣ аст ё кӣ метавонед онро даст нарасонед. Агар соҳибаш пайдо нашвад, дар бораи ашёи пайдошуда фавран ба ронанда хабар диҳед.
Агар дар даромадгоҳи хонаатон ашёи шубҳанокро пайдо кунед, аз ҳамсоягонатон пурсед, шояд азони онҳо бошад. Дар сурати муайян нагардидани сохиби бозьёфт фавран ба воситаи телефони 02 ба милиция хабар дињед.
Дар ҳама ҳолатҳои дар боло зикршуда:
• ҳеҷ гоҳ ба бозёфт даст нарасонед, кушоед ё ҳаракат кунед.
• бо бозёфтҳо ё ашёи шубҳаноке, ки ба дастгоҳи тарканда табдил меёбанд, мустақилона амал накунед, ин метавонад боиси таркиш гардад;
• ваќти ошкор шудани бозьёфтро мукаррар намуда, фавран ба шуъбаи милицияи мањаллї хабар дињед;
• барои пешгирї кардани одамон ба ашёи шубњанок чорањо бинед. Кӯшиш кунед, ки одамонро то ҳадди имкон аз бозёфтҳои хатарнок дур гузоред;
• ҳатман мунтазири омадани гурӯҳи фаврӣ-тафтишотӣ бошед;
• Фаромӯш накунед, ки шумо муҳимтарин тамошобин ҳастед.
Амалҳои дуруст ва салоҳиятдор метавонанд амали террористиро пешгирӣ кунанд, оқибатҳои онро ба таври назаррас коҳиш диҳанд ва ҳаёти шумо ва дигаронро наҷот диҳанд.
4. Дар сурати дар муассиса чизи шубњанок пайдо шудан, шумо дар бораи он фавран ба маъмурият ё милиция бо телефони 02 хабар дињед.
5. Агар шумо дар гаравгон ќарор доред, худсарона ягон амалро иљро накунед, ки ин боиси тањќири террористон гардида, дар натиља зӯроварӣ ё силоҳ истифода мебаранд. Ба одамони гирду атроф бениҳоят бодиққат бошед. Ба ҳеҷ ваҷҳ ПАНИКА дода нашавед!!!
Пешгирии фаъолияти террористӣ ва дигар фаъолияти экстремистӣ аз ҷониби давлат ва мақомоти ваколатдори он омода ва амалӣ намудани низоми маҷмӯии чорабиниҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ-иқтисодӣ, иттилоотӣ, тарбиявӣ, ташкилӣ, оперативӣ-ҷустуҷӯӣ, ҳуқуқӣ, махсус ва дигар чорабиниҳое, ки барои пешгирї ва ошкор намудани онҳо амал менамоянд, рафъи фаъолияти террористӣ, кам кардани оқибатҳои он, муқаррар ва бартараф намудани сабабу шароитҳои ба он мусоидаткунанда. Пешгирии экстремизм ва терроризм на танҳо вазифаи давлат, балки вазифаи намояндагони ҷомеаи шаҳрвандӣ низ мебошад. Ин кор ба мавкеи равшани њизбњои сиёсї, иттињодияњои љамъиятию динї, гражданинњо вобаста аст. Пешгирї кардани зуњуроти ифротгароиро њамчун воситаи муттањид намудани љидду љањди шањрвандон дар мустахкам намудани иктидори иктисодию сиёсї њисобидан лозим аст.
Вазъияти байналмиллалӣ, афзоиши таҳдидҳои террористиву ифротгароӣ тақозо мекунад, ки ҷиҳати ҳифзи суботи ҷомеа ва муқовимат ба зуҳуроти терроризму ифротгароӣ чораҳои иловагӣ андешида шаванд. Терроризм бо тамоми шаклу зуҳуроташ ва бо миқёс ва шиддати худ, бо ғайриинсонӣ ва бераҳмонаи худ имрӯз ба яке аз мушкилоти тезутунд ва актуалии дорои аҳамияти ҷаҳонӣ табдил ёфтааст. Ҳама зуҳуроти терроризм боиси талафоти зиёди одамон гардида, тамоми арзишҳои маънавӣ, моддӣ ва фарҳангиро нобуд месозад, ки дар тӯли асрҳо дубора эҳё карда намешаванд. Аз ин рӯ, барои мубориза бо терроризм ва ифротгароӣ тамоми маҷмӯи чораҳоро андешидан зарур аст.
Аз терроризм њељ гоњ натарсед, зеро зиндагӣ зери тарсу ҳарос хеле душвор аст ва террористон ҳаминро меҷӯянд, аммо дар ҳар вазъият бояд ҳушёр ва эҳтиёткор бошед.
Тамоми ањолии осоиштаи сайёра умедвор аст, ки рузе ба ин кор хотима меёбад ва калимаи «терроризм» аз луѓат абадї нест мешавад.
Азизуллозода Майсара Нурулло,
Институти таърих, бостоншиносї ва мардумшиносии
ба номи А.Дониш, Шўъбаи таърихи илм ва техникаи АМИТ