Баҳманмоҳи хунин - авввалин ҷинояти наҳзатиҳо

Баъд аз оғози бозсозиҳои горбачёвӣ ва ошкорбаёниҳо дар Тоҷикистон, бо истифода аз фурсати муносиб ифротгароёни наҳзатӣ, ки то он замон фаъолияти пинҳонӣ доштанд, ба амалҳои ошкоро гузаштанд. Воқеаҳои февралии соли 1990 нахустин кӯшиши онҳо буд, ки чеҳраи хашинашонро ошкор сохт. Онҳо бо баҳонаи ба Душанбешаҳр омадани чанд армании аз заминларза осебдида, ки гӯё соҳиби манзилҳои истиқоматӣ мешуданд, мардумро ба шӯӯр оварда, алайҳи ҳукумати вақт ба майдон бароварданд.
Онҳо аз ин овозаи бардурӯғ ҳангомаю валвала сохта, ба амалисозии нақшаҳову ҳадафҳои нопоки худ машғул гардиданд. Роҳбарияти ТЭТ ҲНИ бо истифода аз таблиғоти ифротиашон хостори ғасби ҳокимият гардиданд. Онҳо як қисми зиёиёнро низ дар амалисозии нақшаҳояшон бо роҳи фиреб истифода мебурданд. Аммо роҳбарияти ТЭТ ҲНИ нақша дошт, ки пас аз ғасби ҳокимият кулли равшанфикронро ҷисман аз байн барад. Зеро ба онҳо хоҷагони хориҷиашон аллакай усули қадам ба қадам террор кардани зиёиён ва ғасб намудани ҳокимиятро омӯхта буданд.
Ба ҳамин тартиб, пеш аз интихоботи порлумонии соли 1990 дар пойтахти кишвар - шаҳри Душанбе наҳзатиҳо нооромиро роҳандозӣ карданд, ки қурбон шудани чанд ҷавони бегуноҳро дар пай дошт ва ин амал бар зарари миллати тоҷик анҷом ёфт. Маҳз ҳамин баҳманмоҳи хунин оғози амалҳои террористона ва ҷиноёти даҳшатбори аъзои ТЭТ ҲНИ гардид. Далели ин гуфтаҳо он аст, ки нахустин президенти ҷумҳурӣ ва замони сар задани ҳаводиси баҳманмоҳ котиби аввали Ҳизби коммунистии Тоҷикистон Қаҳҳор Маҳкамов зимни баромадаш дар як ҷаласаи маҳфили «Диалог» он рӯзҳоро ба хотир оварда, гуфта буд, ки маҳз А.Тураҷонзода хабари ба араманиҳо додани хонаҳоро дар Душанбе овоза карда, бо ин амалаш сабабгори сар задани нооромиҳо шуда буд. Пайравони ташкилоти террористии наҳзатӣ баъди ин суханҳо ба кӯча баромада, даст ба бедодгариҳо заданд. Аз ин ҷо бармалост, ки саркардагони ҳаводиси хунини баҳманмоҳи соли 1990 террористони наҳзатӣ буданд, на афроди дигар. Воқеан ҳам, саркардони ин амалҳои нангин авбошоне буданд, ки тавассути онҳо роҳбарияти ТЭТ ҲНИ қудрату тавони ҳукумат ва қишри огоҳу бедори миллиро шинохтан мехостанд. Чунки барои онҳо ва дар оянда аз кадом роҳу усулҳо истифода кардану ҳокимиятро ба даст гирифтан, шинохтани қудрату тавони ҳукумат ва қишри огоҳу бедори миллӣ хеле муҳим буд. Агар ҳукумат қудрати сиёсиро аз даст додан намехосту дар ҳолати зарурӣ аз ин қувваҳояш истифода мекард, қишри равшанфикру озодандеш бошад, монеаи рӯйи кор омадани чунин амалҳои ноҷавонмардонаю ғайриахлоқӣ мегардид.
Мутаассифона, он замон Ҳукумат бо ором кардани ҳаводиси хунини баҳманмоҳ натавонист пеши роҳи фаъолияти минбаъдаи наҳзатиҳоро гирад. Чунки худбохтагону хиёнаткорон ва душманону манфиатхоҳон ҳанӯз ҳам ба ин қаноат намекарданд. Бинобар ин, пас аз ба даст овардани озодиву истиқлолият ҳаводиси баҳманмоҳ бо шакл ва усули дигар авҷ гирифта, тамоми гӯшаю канори ҷумҳуриро ба коми худ кашид. Таъсироти манфии ҳаводиси солҳои 1992-1997 ба таназзули кулли соҳаҳои фаъолияти мардум боис гардида, дар иқтисоди ҷумҳурӣ хисороти бағоят бузурги ҷуброннопазир дар пай гузошт. Дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандие, ки роҳбарияти ТЭТ ҲНИ бар сари миллат оаврданд, 150 ҳазор кушта шуд, 55 ҳазор кӯдак ятим монда, 26 ҳазор зан шавҳарони худро аз даст додану ва 196 ҳазор шаҳрванд ба кишварҳои ИДМ ҳиҷрат намуданд.
Ҳарчанд, дар бораи воқеаҳои баҳманмоҳи соли 1990, ки сӣ сол қабл ба вуқӯъ омада буд, бисёр гуфтаанду навишта бошанд ҳам, вале то ҳол баъзеҳо сабабгору гунаҳкорони онро меҷӯянд. Таҳлили вазъи ҳамон вақт, ҷараёни ҳодисаҳои баҳманмоҳи хунин ва хулосаи комиссияи тафтишотии вобаста ба ин ҳаводис нишон медиҳанд, ки гунаҳкори асосӣ роҳбарону масъулони ТЭТ ҲНИ мебошанд.
Аммо он замон аксарияти мардум ва ҳатто роҳбарону масъулони сохторҳои муҳими давлатӣ бар асари камтаҷрибагӣ ба асли воқеа дуруст сарфаҳм намерафтанд. Ҳатто як қисми зиёиёну кормандони масъули давлатӣ ҳам фирефтаи макри террористони наҳзатӣ шуданду гумон карданд, ки ҳамин гуна амалҳо дар он шароит дурустанд ва ба иштибоҳоти нобахшиданӣ роҳ доданд.
Террористони наҳзатӣ, ки он замон аллакай мавҷудияти худро ошкор карда, ҳамчун як неруи фурсатталаб, манфиатҷӯ ва вобастаи доираҳои мазҳабии хориҷӣ ба майдони сиёсии кишвар ворид шуданд, то андозае ба ҳадафи нопоки худ расиданд. Яъне, бо роҳандозии чунин ошӯб террористони наҳзатӣ дар кишвар аввалин бор вазъияти нооромро ба амал оварданд, боварии байни одамон ва шаҳрвандон ба Ҳукумат аз байн рафта буд, дар ҷомеа таблиғоти пурзӯри мазҳабӣ, ифротгароӣ ва зӯроварӣ шурӯъ шуд.
Тавре болотар ҳам қайд кардам, барои террористони наҳзатӣ маҳз чунин вазъият даркор буд, ки суботу оромии кишварро аз байн баранд, норозигии аҳолиро афзоиш диҳанд ва ҷомеаро ба самти барои худашон даркорӣ равона созанд. Роҳбарияти ТЭТ ҲНИ бо ин амал барои фаъолияти минбаъдаи тахриботии худ замина гузошт. Баъд аз воқеаҳои февралӣ онҳо фаъолияти табоҳкоронаи худро вусъат дода, таблиғоти динии барои мардуми мо бегона, бадномсозии мақомоти давлатӣ ва мазҳабисозии ҷомеаро пурзӯр намуданд.
Яъне, тамоми фаъолиятҳои тахрибкорона, табоҳкорона ва сӯзандаи террористони наҳзатӣ дар ҷумҳурӣ маҳз аз воқеаҳои баҳманмоҳи соли 90 маншаъ мегирад. Оғози ифротгароӣ, терроризм, қатлу ғоратгарӣ ва дигар ҷиноятҳою даҳшатафкании намояндагони ТЭТ ҲНИ ҳаводиси баҳманмоҳ оғоз шуда буданд. Далелҳои дақиқу раднопазир, хулосаи комиссияи тафтишотӣ, нақли садҳо шоҳидони он воқеот кори дасти наҳзатиҳо будани ҳаводиси баҳманмоҳ ва гунаҳкори ин даҳшат будани онҳоро собит кардаанд, ки дигар ягон шубҳае боқӣ намемонад.
Агар масъулони ҳамонвақтаи баъзе сохтору мақомоти давлатӣ, зиёиён ва фаъолони ҷомеа сари вақт аз ҳиллаҳои шаръии роҳбарият ва намояндагони ТЭТ ҲНИ огоҳ мешуданд ва пеши роҳи фаъолияти минбаъдаи харобиовари онҳоро ҳамон вақт мегирифтанд, шояд дар Тоҷикистон ҷанги шаҳрвандӣ рух намедод.
Агар дар баҳманмоҳи соли 1990 пеши роҳи амалҳои душманона ва хиёнаткоронаи роҳбарияту намяндагони ТЭТ ҲНИ гирифта мешуд, мо давраи басо нангин, вазнин ва сангини ҷанги бародаркӯшро аз сар намегузарондем ва солҳои навадум ба ҷойи ҷанг дар Тоҷикистон корҳои созандагиву бунёдкорӣ сурат мегирифт. Ҷумҳурии мо ҳам, чун ҷумҳуриҳои бародарӣ аз мероси Шӯравӣ бархӯрдор мегардид ва давлати навини худро мустаҳкам мекард.